Bloggen is voor veel ondernemers een belangrijke manier om hun doelgroep te bereiken. Het plaatsen van kwalitatieve blogartikelen op je website is bovendien goed voor jouw plaats in Google.
Tegelijkertijd is de realiteit dat bloggen veelal veel tijd in beslag neemt. Des te frustrerender als anderen er vandoor gaan met jouw harde werk, jouw “bloed, zweet en tranen”.
Ofschoon je wel aanvoelt dat een dergelijke kopie van jouw blog niet door de beugel kan, weet je niet zo goed wat je nou eigenlijk met deze auteursrechtelijke inbreuk aanmoet. En, eerlijk is eerlijk, je haalt zelf ook wel eens inspiratie uit andermans werk. In sommige van jouw blogs heb je zelfs een stukje van andermans content opgenomen door dit te “embedden”.
Dus waar ligt precies de grens tussen goed en fout? In deze blog geef ik je – vanuit mijn perspectief als jurist – enkele aanknopingspunten die je hopelijk goed kan gebruiken.
Het ontstaan van het auteursrecht is in Nederland aan geen enkele formaliteit gebonden. Dit betekent dat je helemaal niets hoeft te registreren, ook geen aanvraag hoeft te doen bij een of andere instantie of op een andere manier je auteursrecht ‘te doen laten ontstaan’. Dit betekent natuurlijk nog niet dat er geen enkele vereisten zijn voor het ontstaan van het auteursrecht. Als je iets van een ander kopieert krijg je hier bijvoorbeeld geen auteursrecht op. Voor auteursrechtelijke bescherming is namelijk vereist dat het werk een ‘eigen oorspronkelijk karakter’ heeft en het de ‘persoonlijke stempel van de maker’ draagt. Bij het maken van het werk moeten er zogeheten vrije en creatieve keuzes zijn gemaakt. Dat er “creatieve” keuzes moeten zijn gemaakt, betekent echter niet dat het werk zelf creatief hoeft te zijn (of: dat wij met z’n allen het werk als een creatief hoogstandje beschouwen). Zo kan een gebruikershandleiding ook gewoon auteursrechtelijk beschermd zijn. De Hoge Raad heeft in het Endstra-arrest hiervoor een ondergrens aangegeven: een werk dat zo “banaal en triviaal” is dat daarachter geen creativiteit van welke aard dan ook valt aan te wijzen, valt buiten de beschermingsomvang. Bovendien moet de creatie wel een concrete vorm hebben zodat deze met de zintuigen waarneembaar is. Dit is dan ook meteen de reden waarom ideeën of concepten niet door het auteursrecht worden beschermd.
Enfin, jouw blog wordt dus – uitzonderingen daargelaten – beschermd door het auteursrecht. Maar wat betekent dit nou eigenlijk: beschermd door het “auteursrecht”. Kort gezegd: het auteursrecht beschermt de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst. De maker heeft van de wetgever twee exclusieve rechten gekregen waarmee deze zijn werk kan beschermen: zogeheten exploitatierechten en persoonlijkheidsrechten. Exploitatierechten geven jou – als maker van een werk – het exclusieve recht om een werk openbaar te maken en/of te verveelvoudigen. Zo kan je, indien iemand zonder jouw toestemming jouw blog kopieert en op zijn eigen website publiceert, hiertegen optreden. Persoonlijkheidsrechten zijn door de wetgever in het leven geroepen om de persoonlijke band die de maker met zijn werk heeft te beschermen. In paragraaf 2 lees je hier meer over.
Zoals ik net al aangaf beogen persoonlijkheidsrechten de “band” tussen de maker (jij) en zijn werk (jouw blog) te beschermen. Het is om deze reden dat zij ook wel ‘morele rechten’ worden genoemd en dat de maker deze rechten niet kan overdragen (afstand doen kan in sommige gevallen wél). Zelfs indien je besluit het auteursrecht op jouw blog volledig over te dragen, beschik je dus nog altijd over een aantal onoverdraagbare morele rechten. Waar bestaan die morele rechten nou uit?
Indien je er dus bijvoorbeeld achter komt dat iemand jouw blog heeft gepubliceerd zonder jouw naam daarbij te vermelden, mag je hiertegen in verzet komen. Maar ook indien bepaalde delen van jouw blog – zonder jouw toestemming – ingekort of herschreven zijn, worden jouw persoonlijkheidsrechten aangetast. Indien het een redelijke wijziging betreft (de redacteur van het tijdschrift heeft de door jou ingeleverde kopie van jouw blog op taal-en stijlfouten gecontroleerd) gaat een beroep op dit recht niet op.
Deze persoonlijkheidsrechten blijven – net als de exploitatierechten trouwens – tot 70 jaar na overleden van de auteur bestaan. Daarna hebben anderen in beginsel “vrij spel”, tenzij er in het testament of codicil van de auteur iets anders is bepaald.
In artikel 15a van onze Auteurswet is geregeld dat het citeren (indien dit op de juiste manier gebeurt) van andermans werk wel is toegestaan, zonder toestemming van laatstgenoemde. In andere woorden: een citaat vormt geen inbreuk op het auteursrecht, mits het citaat aan een aantal eisen voldoet:
Ben je er niet helemaal zeker van of die mooie quote die je in jouw blog hebt opgenomen een citaat is? Vraag om toestemming! Liever vooraf even vragen, dan achteraf op de blaren zitten.
Je bent er gisteravond achter gekomen dat iemand (een deel van) jouw blog heeft gekopieerd – zonder jouw toestemming – en op zijn eigen website heeft gepubliceerd. Enigszins verbolgen over deze onsmakelijke handelwijze heb je nauwelijks kunnen slapen. Na een flinke kop koffie in de ochtend besluit je het heft in eigen handen te nemen en iets aan de inbreuk op jouw auteursrecht te doen. Maar wat is “iets”?
In deze paragraaf leg ik je uit wat je kan doen tegen een inbreuk. Elke inbreuk is echter anders, en wat uiteindelijk – bijvoorbeeld – de juiste schadevergoeding is, hangt van een veelheid aan factoren af. Neem dan ook altijd contact op met een jurist. De volgende stappen zijn er om je alvast op weg te helpen:
Op één onderdeel wil ik nog iets dieper ingaan en dat betreft de schadevergoeding die je wilt vragen. De schade bepalen van een auteursrechtelijke inbreuk is immers een van de lastigste onderdelen van een inbreuk! Laten we beginnen bij het begin.
In artikel 27 van onze Auteurswet staat het volgende vermeld:
“1. Niettegenstaande de gehele of gedeeltelijke overdracht van zijn auteursrecht blijft de maker bevoegd een rechtsvordering ter verkrijging van schadevergoeding in te stellen tegen degene, die inbreuk op het auteursrecht heeft gemaakt.
2. In passende gevallen kan de rechter de schadevergoeding vaststellen als een forfaitair bedrag(…)”
Uit dit artikel kunnen we dus allereerst afleiden dat je ook een vordering tot schadevergoeding mag instellen indien je jouw auteursrecht al hebt overgedragen. Verder staat hier simpelweg dat je een schadevergoeding kunt vorderen tegen de inbreukmaker. Overigens is een auteursrechtelijke inbreuk ook gewoon een “normale” onrechtmatige daad (6:162 Burgerlijk Wetboek).
De rechter kan de schadevergoeding vaststellen als een “forfaitair bedrag”. Dit betekent dat er een gefixeerd bedrag als schadevergoeding wordt vastgesteld, in plaats van de werkelijk geleden schade. Goed, je mag dus schade vorderen, maar hoeveel eigenlijk? Als uitgangspunt geldt dat je alleen maar de daadwerkelijk door jou geleden schade mag vorderen. Ga bij jezelf na in welke situatie je zou zijn geweest indien de inbreuk niet had plaatsgevonden. Het is niet altijd makkelijk om te bepalen wat de daadwerkelijk geleden schade is. Bovendien worden er ook vaak extra “kostenposten” gevorderd, zoals: geen naamsvermelding, verlies van exclusiviteit en een vermindering van exploitatierechten. Indien het aannemelijk is dat jouw inbreukmaker winst heeft gemaakt met “het stelen van jouw werk’ kun je ook winstafdracht vorderen. De inbreukmaker moet dan de door hem/haar genoten winst aan jou afdragen. Het zal echter niet altijd mogelijk zijn om te bewijzen dat de inbreukmaker door jouw blog te kopiëren winst heeft gemaakt. Let er trouwens wel even op dat je geen winstafdracht en gederfde winst vordert. Dit is namelijk dubbelop. Last but not least, indien het tot een rechtszaak komt mag je de volledige proceskosten vorderen. Doe dit dan ook!
Relatief veel mensen leven nog steeds in de illusie dat creatieve werken (zoals foto’s, blogs, e.d.) die op het internet zijn gepubliceerd, niet door het auteursrecht worden beschermd en er van alles mee gedaan mag worden zonder toestemming van de maker. Dit is echt een misvatting. Indien je jouw blog op het internet zet geef je hiermee de gebruikers van het internet impliciet toestemming om jouw blog voor eigen gebruik te raadplegen (“logisch”). Dit betekent echter nog niet dat jouw blog zomaar mag worden overgenomen in het werk van een ander. Uiteraard geldt dit ook voor jou: in jouw blog mag je niet zomaar een lap tekst uit een boek van een ander overnemen.
Twee interessante uitzonderingen (het citaatrecht laat ik hierbij even achterwege) op dit uitgangspunt wil ik nog even bespreken: