The Social Dilemma: de invloed van social media op ons leven

Tonny en Martijn hebben de Netflix-documentaire The Social Dilemma gezien en waren daar best door geschokt. De documentaire gaat over de enorme invloed die social media heeft op ons leven vandaag de dag.

Natuurlijk zijn er in eerste instantie een hoop positieve kanten aan sociale media. Ze brengen mensen bij elkaar en zorgen dat mensen met elkaar in contact kunnen blijven. Daar zijn ze ook voor ontwikkeld. In de loop van de jaren zijn we echter ook steeds meer negatieve kanten van social media gaan zien. En die gaan ver… Daar gaat The Social Dilemma over.

Niet nieuw, maar wel schokkend

In zijn boek ‘Indistractable’ schrijft Nir Eyal over de invloed van social media op ons leven. Het gaat er vooral om hoe je er heel praktisch voor zorgt dat je werk gedaan krijgt en je niet laat afleiden door alles wat er op je telefoon gebeurt. Eerder lazen we al zijn boek ‘Hooked’. Dat is juist geschreven om mensen te leren hoe je iemand verslaafd kunt maken aan je product.

Zelfs als je precies weet hoe sociale media zorgen dat je verslaafd raakt, val je er toch voor. Dat is waarom Nir Eyal de tegenhanger ervan heeft geschreven. Tonny las het boek tijdens de boekenchallenge die hij een tijdje geleden deed en merkte dat er niet echt iets in stond wat hij nog niet wist. Toch zorgde de context van het boek ervoor dat de boodschap echt binnenkwam.

Datzelfde geldt voor The Social Dilemma.

Je wéét dat je verslaafd bent aan social media. De gemiddelde mens heeft echt moeite om zijn telefoon weg te leggen. De informatie is niet nieuw, maar wel schokkend.

Ethisch dilemma voor bouwers van social media tools

In The Social Dilemma zijn mensen aan het woord die de social media tools gebouwd hebben. Zo zie je de uitvinder van de Facebook Like knop en van de infinite scroll. Ook laat de docu mensen zien die gewerkt hebben aan tools van Google, zoals Gmail.

Deze mensen hebben meegebouwd aan de diensten die vandaag de dag ons leven beheersen. Nu kampen ze met een ethisch dilemma. Ze wisten niet wat ze aan het bouwen waren. Het kwam vanuit een goede bedoeling, maar is de verkeerde kant op gegaan.

Sommigen wisten wel dat ze iets aan het bouwen waren wat miljoenen mensen elke dag urenlang zouden gaan gebruiken, zoals Gmail.

Ze werkten met een heel team gedragswetenschappers om de tools zo verslavend mogelijk te maken. Alleen maar om te voorkomen dat mensen de tools van de concurrent zouden gaan gebruiken.

Achteraf levert dit toch ethische bezwaren op.

Invloed van social media op onze focus

Voor ons was de documentaire een extra bevestiging van de invloed die social media op ons leven heeft. Het is daarom hoog tijd om ons gedrag op social media en het internet in zijn geheel aan te passen.

Toen Tonny de challenge deed waarin hij 30 boeken in zes weken wilde lezen, moest hij zijn tijd heel goed in de gaten houden. Ondertussen liep de business ook gewoon door. Kortom: het was druk. De challenge zou alleen maar lukken als hij in volle focus kon lezen.

Elke ochtend stond Tonny om zeven uur op en het eerste wat hij deed was een kopje koffie pakken en twee uur lang lezen.

Tonny merkte dat hij tussen zeven en acht, als hij nog niet had ontbeten, gesport, op zijn telefoon had gekeken of zijn laptop opengeklapt, wel 100 pagina’s per uur kon lezen.

Als hij al gesport had, had hij al meer prikkels in zijn lichaam en ging het tempo al omlaag. Als hij zijn telefoon naast zich had liggen, zelfs als hij geen geluid maakte, dan dwaalde zijn aandacht al af. En als hij ‘s ochtends even door zijn Instagram feed had gescrold, merkte hij bij het lezen dat zijn gedachten constant afdwaalden naar wat hij op Instagram had gezien. Het tempo ging hierdoor hard omlaag.

Hoewel het tijdens de challenge goed werkte, is deze manier van werken slechts een pleister op je verslaving. Je kunt met wilskracht niet van je telefoon afblijven, dus moet het maar met brute kracht.

Je verwijdert apps, stelt schermtijd in of verstopt je telefoon. Maar het is wel ernstig met je gesteld als je jezelf middels zulke brute kracht moet losrukken van zo’n apparaatje.

In de documentaire wordt uitgelegd dat applicaties zo zijn ontwikkeld dat je onbewust naar je telefoon grijpt, zelfs als er geen melding is. Je wilt toch even kijken of er iets nieuws is. Dat verrassingseffect zorgt dat je je telefoon steeds vaker gaat pakken en er vaker naar gaat kijken.

Welke invloed heeft social media op je wereldbeeld?

The Social Dilemma gaat niet alleen om het focus-aspect. Het gaat er ook om dat je op het internet vooral te zien krijgt wat jij graag wilt zien of wat het algoritme denkt dat jij graag wilt zien. In Google gebeurt dat met Google Suggest. Het hangt ervan af op welke locatie je zit met wat voor suggestie Google jouw zoekterm afmaakt.

Op social media krijg je suggesties en content te zien op basis van de content die jij zelf bekijkt. Niet alleen de content die je liket, waar je op reageert of van mensen met wie je bevriend bent, maar ook de content waar je wat langer bij blijft hangen.

Alles wat je doet op je telefoon wordt bijgehouden. Ook als je nooit een foto liket, maar soms bij een foto lang blijft hangen, weet het algoritme: dit is iets waardoor de schermtijd omhoog gaat, dus dit gaan we vaker laten zien.

Alles wat je doet, draagt bij aan het profiel dat platformen als Google, Instagram en Facebook van jou hebben. Facebook weet vaak beter wat jij leuk vindt dan jij zelf. De bedoeling is om jou zo lang mogelijk in die tool te houden. Het algoritme blijft je daarom constant informatie geven die relevant voor jou is en waarop jij engaget. Het moet jou op de een of andere manier prikkelen.

Jouw beeld van de wereld wordt zo steeds meer bevestigd. Andere mensen krijgen hele andere content te zien, die beter bij hun beeld van de wereld past. Iedereen ziet een andere wereld. Er is nepnieuws, echt nieuws, een gebrek aan nieuws. Op een gegeven moment weet je niet meer wat de werkelijkheid is. Dat is het dilemma. Je bent eraan verslaafd en hoe langer je erin zit, des te meer vertekend jouw wereldbeeld wordt. Je wordt er steeds meer in bevestigd. De enige oplossing is om je er los van te maken.

Waarom is stoppen met social media zo moeilijk?

We houden allebei van een gezellig feestje, maar we weten ook dat er een moment komt dat we gaan stoppen met alcohol. Het is het steeds minder waard. We vinden andere dingen steeds belangrijker. ‘s Avonds is het nog wel leuk, maar de volgende ochtend heb je er vaak spijt van dat je de vorige avond gedronken hebt. Je weet dat je er op een gegeven moment wel mee gaat stoppen. Maar waarom nu dan nog niet?

Voor Tonny geldt hetzelfde met social media. Hij zou er wel helemaal mee willen stoppen, maar het levert hem ook nog iets op. Het levert natuurlijk business op, maar dat zouden we ook helemaal kunnen uitbesteden. We kunnen de stukjes voor op social media in principe ook in Word schrijven en aan iemand anders vragen om het op social media te zetten. Maar toch laten we social media niet los. En als je bepaald gedrag niet los durft te laten, levert het je nog iets op. Je moet er dan achter komen wat het je precies oplevert.

Zijn wij het product van social media?

The Social Dilemma gaat voor een deel over de funnel waar sociale media je intrekken. Je krijgt steeds meer informatie te zien die past bij jouw eigen interesses en je profiel. Het doel is dat je schermtijd omhoog gaat. Zoals wij weleens zeggen: “Online marketing is de strijd om aandacht.” Dat is ook wat sociale media doen. Ze willen dat je zoveel mogelijk tijd in hun applicatie besteedt.

Sociale media zijn gratis te gebruiken en zo ervaren consumenten het ook. Maar uiteindelijk moet er toch ergens geld verdiend worden. Dat geld komt van de adverteerders. Hoe langer mensen in de app blijven, hoe meer advertenties ze te zien krijgen en hoe meer inkomsten er uit advertenties komen.

In de film zeggen ze heel terecht:

“Als je op een gratis platform zit en je weet niet precies wat het product is, dan ben je waarschijnlijk zelf het product.”

Het gedrag van de gebruiker is het verdienmodel. En de gebruikers leveren ook nog eens de content. Een social media platform faciliteert alleen.

Het sociale dilemma van social media

Wij zijn één van die bedrijven die ook adverteren op social media, omdat wij als doel hebben zoveel mogelijk mensen te helpen met onze content en producten. We maken ook gebruik van dat platform. Maar wij dragen daardoor ook bij aan het sociale dilemma.

We hebben ongelofelijk veel te danken aan social media en Google. Anders zou onze business niet eens bestaan. Het is nog nooit zo makkelijk geweest om online een doelgroep te bereiken. Vroeger moesten ondernemers nog gebruik maken van radio, televisie, kranten bushokjes of flyers. Ze gaven bakken met geld uit om zoveel mogelijk mensen te bereiken in de hoop dat hun klant daartussen zit.

Via social media kun je juist heel gericht inzetten op de juiste mensen. Je weet binnen een halfuur of jouw advertentie werkt. En werkt het niet, dan kun je hem meteen aanpassen. Werkt het wel, dan kun je opschalen. Dat is een enorme zegen van social media.

We geloven er ook in dat we met onze business een positieve bijdrage leveren aan het leven van die mensen. Maar met onze advertenties houden we wel het ecosysteem van social media in stand.

Regelgeving omtrent social media?

Wat kun je doen om het sociale dilemma op te lossen? Wij weten niet precies hoe het anders zou moeten. Sommige mensen vinden dat er een regulering moet komen, net als de mediawet op tv. Maar dat is een heel ander platform. Daar kun je als kijker beslissen wanneer je wegzapt. Nu beslist het algoritme wat je te zien krijgt.

Het probleem zit erin dat social media een verslaving is geworden. Stel, er zou een regelgeving komen dat het algoritme niet meer op basis van je voorkeuren dingen laat zien. Dat houdt in dat je minder dingen te zien krijgt die je interessant vindt. Daardoor ga je waarschijnlijk ook social media gebruiken. Dat is met Facebook ook gebeurd. De tijdlijn werd enorm vervuild met bedrijfspagina’s, advertenties en negativiteit. Hierdoor zijn steeds meer mensen overgestapt naar een ander platform.

Eenzaamheid door social media

De advertenties zijn niet het echte probleem. Het probleem zit vooral in nepnieuws en een vertekend beeld van de wereld. En vooral ook de gevolgen daarvan.

Als je op je Instagram kijkt, kan het lijken alsof iedereen om je heen knapper en succesvoller is dan jij. Maar mensen laten vaak alleen maar de opgepoetste plaatjes zien. Door jezelf hiermee te vergelijken voel je je eenzamer en minder zelfverzekerd.

De vereenzaming van de maatschappij is tegenwoordig een heel reëel thema. Mensen zijn onzekerder geworden en houden zich steeds meer afstandelijk. Dit alles komt omdat ze zich vergelijken met andere mensen. Niet met mensen in de echte wereld, maar mensen op het internet. Ze vergelijken zich met een beeld dat niet eens reëel is. Hoe ga je dat reguleren?

Er is niet per se één schuldige aan te wijzen voor het probleem. Wat de platformen geworden zijn is een combinatie van de manier waarop ze zijn ontwikkeld en hoe de massa erop reageert. De ontwikkelaars hebben steeds logische stappen gezet om het relevanter en persoonlijker te maken.

Onze maatschappelijke verantwoordelijkheid

We vinden het heerlijk hoe we deze podcast en ons YouTube kanaal kunnen inzetten om mensen te bereiken, maar we willen het niet ons leven laten beheersen. Omdat we zoveel aan social media te danken hebben, voelen we ook dat we een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben om mensen te wijzen op de invloed van social media.

Dat kunnen we onder andere al doen door erover te praten en het gesprek aan te gaan. We zien het wel gebeuren dat mensen ooit een keer klaar zijn met social media. Misschien ontstaat er wel een nieuwe hippie beweging, zoals in de jaren 60. Dat er ineens een generatie komt die niet meer meedoet.

Moeten we nog budget uitgeven aan social media?

Ons dilemma zit in de vraag of we actief budget aan social media blijven uitgeven. Dat ligt aan wat we verder allemaal doen. Als we onze eigen doelgroep bewust maken van dit soort dingen, dan kunnen we daar wel een goede balans in vinden. Als mensen onze advertenties niet zien, dan zien ze advertenties van iemand anders. Dan kunnen ze beter die van ons zien en bij ons terechtkomen, want dan hebben we in ieder geval controle op wat we die mensen geven.

Maar waar moeten we dan de grens trekken? Moeten we stoppen met social media advertenties, maar nog steeds vindbaar zijn in Google? Want Google doet exact hetzelfde.

Als je in Nederland iets googelt over global warming, krijg je hele andere suggesties dan wanneer je dat in Texas doet.

Google is een stuk minder verslavend dan social media en heeft ook een andere invloed. Door social media word je gevoed. Maar je gaat meestal alleen naar Google toe als je zelf al van plan was om iets op te zoeken. Bij Google ligt de eerste stap over het algemeen bij jezelf. Daarvoor zijn wij niet verantwoordelijk.

Waar ligt jouw verantwoordelijkheid?

Wat je je sowieso moet afvragen is waar precies jouw verantwoordelijkheid ligt. Ons verantwoordelijkheidsgevoel zegt dat we de mensheid hiermee moeten helpen. Maar daar hebben we de kennis en de mogelijkheden niet voor. We kunnen niet de suggesties van Google aanpassen. We kunnen ook niet de algoritmes van Facebook aanpassen.

Ons verantwoordelijkheidsgebied gaat zover als onze content gaat. Wij kunnen er alleen voor zorgen dat de boodschap die we vertellen klopt.

We kunnen bijvoorbeeld zorgen dat onze content geen clickbait is. Ook kunnen we focussen op waardevolle en persoonlijke content. We kunnen er verder voor zorgen dat we het niet mooier maken dan dat het is. Dat we ons echte zelf laten zien. Op deze manier maken we onszelf onderdeel van een mogelijke oplossing. Als je jezelf constant mooier voordoet dan dat je bent, dan ben je onderdeel van het probleem.

Hoe verminder je de invloed van social media op je leven?

Bij ons zit dus de verantwoordelijkheid in de content die we delen en we kunnen het verder trekken door te laten zien wat we zelf doen om er vanaf te komen. Dit begint met het kijken naar wat het nog oplevert. Bij ons is dat vooral omzet en klanten.

Iets anders wat social media je kan opleveren, is een stukje erkenning. Je poetst het plaatje op, zodat je meer waardering krijgt. Misschien vind je het wel spannend om in een offline wereld te leven. Dat merken we zelf ook als we niet in volle focus werken. Steeds als het werk moeilijk of spannend wordt, is er een enorme neiging om WhatsApp, Instagram of Asana te openen.

Door afgeleid te zijn, houd je jezelf kunstmatig op de oppervlakte. Door jezelf af te leiden via social media, vlucht je van iets wat je spannend vindt om over na te denken. Dat maakt het moeilijk om social media los te laten. Op korte termijn kan het echte leven wat pijnlijker zijn dan een oppervlakkig leven in de digitale wereld. Maar als je daar doorheen kunt breken, zal de verslaving ook niet meer zo sterk zijn.

Probeer eens om elke ochtend een blok van twee uur of vier uur te pakken waarin je compleet afgesloten bent van de wereld en alleen maar focust op datgene dat je wilt doen. Na een dergelijk blok is de rek er wel uit en kun je daarna wat milder zijn. Dit kan het makkelijker maken om een paar uur gefocust en zonder invloed van social media te werken.

Het begin van een nieuwe hippiebeweging?

Focus is precies hetzelfde als onverdeelde aandacht. Als je met iemand in gesprek bent, wil je diegene ook onverdeelde aandacht geven. Er is niets irritanter dan iemand die tussendoor op zijn telefoon zit te kijken, want dan gaat het hele gesprek nergens heen. Als je lekker aan het wandelen bent in de natuur en je zit op je telefoon te kijken, dan krijg je helemaal niets mee van de prachtige natuur om je heen.

Misschien moeten we een nieuwe hippiebeweging starten. Een generatie die niet meer ‘connected’ is. Dat we uit de online wereld stappen. We stoppen met de internetverbinding en gaan weer terug naar de offline verbinding. Klinkt dat als een goed idee?

Wat je hieruit vooral mee moet nemen is om allereerst eens The Social Dilemma te gaan kijken. We zijn ook heel nieuwsgierig wat jij hiervan vindt. Laat daarom vooral ook weten hoe jij hierover denkt.

En zorg ervoor dat je je eigen focus bewaart. Begin je dag met je belangrijkste taken voor die dag. Je gaat zien dat je veel meer resultaat gaat behalen. En alsjeblieft, zet alle notificaties uit, dan gaat je leven er een stuk mooier uitzien.